نوسان بازارهای اختیار

شاخص VIX در بورس چیست؟

هر شخص به منظور شروع فعالیت مالی در هر بازاری بهتر است در گام اول نسبت به اصطلاحات و عناوین مهم در آن عرصه آشنایی لازم را کسب کند. در همین راستا در بازار بورس عناوین و ابزارهای بسیار متنوعی وجود دارد که سرمایه‌گذاران با استفاده از این ابزار و عناوین به راحتی به برنامه‌ریزی و تدوین استراتژی معاملاتی خود می‌پردازند. در مقاله “مفاهیم بورسی” بطور مفصل برخی از این عناوین و ابزارها را مورد بررسی قرار داده‌ایم که شما می‌توانید با آن‌ها آشنا شوید . در این میان از بعضی از ابزارها به منظور شناسایی و آگاهی از وضعیت نوسان‌های موجود در بازار استفاده می‌شود که در این صورت سرمایه‌گذاران به راحتی می‌توانند وضعیت بازار نوسان بازارهای اختیار را بررسی و ارزیابی کنند. در این مقاله یکی از این ابزارهای مهم به نام شاخص VIX را معرفی خواهیم کرد و نحوه استفاده از این شاخص در معاملات بورس را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

منظور از شاخص VIX چیست؟

شاخص VIX در اصل خلاصه شده عبارت Volatility lndex بوده و یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بازار بورس محسوب می‌شود. در اصل سرمایه‌گذاران آمریکایی از این شاخص در روند معاملات خود به صورت مستمر استفاده می‌کنند. اندیکاتور VIX به نوعی انتظار معامله‌گران در راستای شاخص سهام S & P500 را برای روزهای آینده نمایش می‌دهد. این شاخص در اصل به منظور ابزاری برای اندازه‌گیری میزان هیجان موجود در سهامداران و ریسکی که در بازار وجود دارد استفاده می‌شود.

از این شاخص در بازارهای مالی با نام مستعار شاخص ترس هم استفاده استفاده می‌شود. جالب است بدانید که اکثر فعالان بازارهای مالی به منظور اندازه‌گیری یا ارزیابی وضعیت ریسک موجود در فرایندهای سرمایه‌گذاری از این ابزار یا شاخص معروف استفاده می‌کنند، به نوعی با استفاده از این شاخص میزان ترس و هیجانات سرمایه‌گذاران در بازار مربوطه قابل اندازه‌گیری است. این شاخص به صورت روزانه و مستمر و در نهایت بر اساس درصد قابل محاسبه و اندازه‌گیری است.

شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع در اصل نوعی اندیکاتور است که با استفاده از آن می‌توان میزان ترس و طمع معامله‌گران را انداره‌گیری کرد. نتیجه این شاخص عددی بین 0 تا 100 است. زمانی که وضعیت بازار خوب باشد، معامله‌گران طمع می‌کنند و برای خرید اقدام می‌کنند و برعکس، هنگامی که اوضاع بازار مناسب نیست، معامله‌گرانی که درگیر ترس می‌شوند، دست به فروش دارایی‌های خود می‌زنند.

به عبارت دیگر معامله‌گران در این وضعیت دچار FOMO می‌شوند. FOMO مخفف عبارت Fear Of Missing Out به معنی ترس از دست دادن است که در نهایت منجر به طمع می‌شود. مثلا فرض کنید قیمت بیت‌ کوین در یک روز به سرعت در حال رشد است. شما فکر می‌کنید که از این موقعیت جا مانده‌اید و در اقدامی سریع، بدون بررسی به ارزشمند بودن این ارز در بازار، آن را خریداری می‌خرید. به این احساس ایجاد شده در فرایند معاملات، فومو گفته می‌شود.

شاخص VIX چگونه شکل گرفته است؟

برای شروع جالب است بدانید در سال 1993 زمانی که نوسان بازارهای اختیار بازار مشتقه در حال شکل‌گیری و رشد بوده است از این ابزار به منظور یک معیار برای نوسان ضمنی هشت اختیار خریدوفروش S&P500 به کارگرفته می‌شد. به زبان ساده هدف از به کارگیری این شاخص در آن ابتدا، محاسبه مقدار نوسانات موجود در بازه زمانی کوتاه‌مدت در بازار بوده است. رفته رفته که بازار مشتقه ابعاد بیشتری در بازار پیدا کرد شاخص VIX نیز با معیارهای جدیدتری در این بازار به کارگرفته شد تا جایی که این روزها از این شاخص به عنوان یک فاکتور مهم برای اندازه‌گیری ترس و هیجان موجود در بازارهای مالی به منظور فرآیند سرمایه‌گذاری، استفاده می‌شود. شاخص VIX در بازار اختیار معامله هم استفاده می‌شود چرا که در این بستر هم نوساناتی وجود دارد که با استفاده از شاخص VIX می‌توان میزان آن را بررسی و ارزیابی کرد.

بررسی شاخص VIX در بازار سهام

در یک تعریف ساده باید گفت که منظور از نوسان در بازار سهام، همان بالا و پایین رفتن ارزش قیمتی سهم‌ها در بازار بورس است. سرمایه‌گذاران با بهره‌گیری از ابزارهای موجود در بازار اختیار معامله یا آپشن سعی دارند که برای کم کردن مقدار ریسک در فرآیند سرمایه‌گذاری خود استفاده کنند. در صورتی که در این بستر هیجان اضافی تزریق شده باشد، سهامداران درگیر رفتار غیر طبیعی در بازار می‌شوند که درست در همین موقع افراد حرفه‌ای با استفاده از شاخص VIX به اندازه‌گیری این هیجان و ترس در رفتار سهامداران می‌پردازند.

به این نکته مهم توجه داشته باشید، زمانی که مقدار اندیکاتور VIX در بازار سهام در پایین‌ترین حالت خود قرار گرفته باشد به این معنا است که بازار سهام به بالاترین حالت خود رسیده و هر لحظه امکان ریزش و سقوط ارزش سهم‌ها در این بازار وجود دارد. در این بازه زمانی سهامدارن تا حدودی نگران کم شدن ارزش قیمتی سهم‌های خود هستند که پروسه سرمایه‌گذاری آن‌ها با ریسک همراه خواهد بود.

در نقطه مقابل باید در نظر داشته باشید که مقدار بالای این پارامتر، به معنای در کف بودن ارزش سهم‌ها در بازار بورس است و بهترین موقعیت برای ورود و سرمایه‌گذاری است. در این بازه زمانی هر لحظه امکان جهش و رشد بازار وجود دارد و افراد فعال در این حوزه می‌دانند که باید هرچه سریع‌تر وارد بازار شوند و پروسه خرید سهام را آغاز کنند. به این ترتیب می‌توان گفت که ضریب همبستگی بازار سهام و شاخص VIX معکوس است. محدوده‌هایی که برای شاخص VIX در نظر می‌گیرند به ترتیب زیر است:

• کمتر از ۱۲ به معنی ریسک پایینی است که سرمایه گذاران از آینده است.
• بین ۱۲ تا ۲۰ به معنی ریسک متعادل از آینده است.
• بالای ۲۰ به معنی ریسک زیاد است و سهامداران نسبت به آینده خوش‌بین نیستند.

اندیکاتور VIX چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

در بخش‌های قبلی اشاره کردیم که از شاخص VIX به منظور اندازه‌گیری نوسانات مورد انتظار S&P500 برای 30 روز آینده استفاده می‌شود که با اختیار معامله در بورس شیکاگو مورد محاسبه قرار گرفته می‌شود. فرمولی که برای محاسبه این شاخص وجود دارد کمی پیچیده است اما در نهایت روند ساده‌ای برای اندازه‌گیری پاراکتر مورد نظر، محسوب می‌شود. مولفه‌هایی که در این فرمول استفاده می‌شوند عبارتند از:

• اختیارهای خرید و فروش با نزدیک‌ترین سررسید
• اختیارهای دوره بعد آن با سررسید ۲۳ روز تا ۳۷ روز
• زمان سررسید اختیار
• مقدار آتی شاخص براساس قیمت اعمال اختیار معامله روی شاخص
• نرخ بهره بدون ریسک تا نوسان بازارهای اختیار زمان سررسید
• میانه مابه‌التفاوت سفارشات سرخط خرید و فروش اختیار معامله با قیمت اعمال مشخص‌شده

علاوه بر این‌ها موارد دیگری هم برای تحلیل‌گران مهم است که با استفاده از این موارد می‌توانند میزان هیجان یا به اصطلاح ترس موجود در بازار‌های مالی را اندازه‌گیری کنند. به صورت کلی فرمول محاسبه این شاخص بر اساس فرمول زیر است:

• T: نوسان بازارهای اختیار زمان تا سررسید
• F: مقدار آتی شاخص براساس قیمت اعمال اختیار معامله روی شاخص
• K₀: اولین قیمت اعمال کمتر از مقدار F
• K_i: قیمت اعمال iامین اختیار معامله out of the money: اختیار خرید اگر K_i>K₀؛ اختیار فروش اگر K_i0؛ هم اختیار فروش و هم اختیار خرید اگر K_i=K₀.
• ΔKi: فاصله بین قیمت‌های اعمال براساس فرمول: ∆K_i=(K_(i+1)-K_(i-1))/ 2
• R: نرخ بهره بدون ریسک تا زمان سررسید
• Q(Ki): میانه مابه‌التفاوت سفارشات سرخط خرید و فروش اختیار معامله با قیمت اعمال K_i

سخن آخر

همان ‌طور که در بخش ابتدایی مقاله اشاره شد، در بازار سرمایه ابزارهای متنوعی به منظور ارزیابی شرایط و به خصوص میزان نوسانات موجود در این بازار وجود دارد. در این میان بعضی از ابزارها از اهمیت و محبوبیت بیشتری برخوردارند که شاخص VIX هم یکی از این ابزارها است. شاخص ویکس در اصل توسط آمریکایی‌ها در روند معاملات بازارهای مالی و به خصوص بازار بورس شیکاگو استفاده می‌شود. با استفاده از این ابزار می‌توان مقدار هیجان و ترس موجود در بازار را اندازه‌گیری و بررسی و بهترین موقعیت برای ورود و خروج از بازار را کشف کرد. در ادامه باید توجه داشت که چون فرآیند اوراق اختیار به شکل کامل در بازارهای مالی ایران انجام نمی‌شود، شاخص VIX در تحلیل بازار بورس ایران کاربرد چندانی ندارد و جای خالی آن احساس می‌شود. در صورتی که این ابزار در بازار بورس ایران قابل استفاده باشد، در بسیاری از شرایط هیجانی بازار می‌توان به صورت منطقی برخورد کرد و میزان ریسک موجود در فرایند سرمایه‌گذاری را اندازه‌گیری کرد. پس به طور کل می‌توان گفت یکی از گزینه‌های پر اهمیت برای چیدن استراتژی مناسب معاملاتی در بورس می‌توانید از شاخص vix استفاده کنید.

جزئیات تغییر دامنه نوسان در معاملات بورس/ چهار تصمیم جدید برای تحول بورس

رئیس سازمان بورس با تشریح چهار تصمیم جدید برای تحول بورس، اعلام کرد که دامنه نوسان سهام از منفی دو تا مثبت شش تغییر خواهد کرد.

جی پلاس؛ دهقان دهنوی رئیس سازمان بورس گفت: دامنه نوسان سهام از منفی دو تا مثبت شش درصد تغییر خواهد کرد. تغییرات حجم مبنا در اختیار سازمان بورس قرار خواهد گرفت. وی افزود: اعتبار خرید کارگزاری نوسان بازارهای اختیار ها به شصت در افزایش خواهد یافت

محمدعلی دهقان دهنوی رئیس سازمان بورس گفت: دامنه نوسان سهام از منفی دو تا مثبت شش تغییر خواهد کرد. تغییرات حجم مبنا در اختیار سازمان بورس قرار خواهد گرفت. اعتبار خرید کارگزاری ها به شصت در افزایش خواهد یافت.

دهنوی گفت: تصمیم اول این بود که دامنه نوسان تغییر پیدا کند. دامنه نوسان در حال حاضر مثبت 5 و منفی 5 است. تصمیم گیری شد که دامنه بالا به مثبت 6 افزایش و دامنه پایین به منفی 2 کاهش پیدا کند. این اولین تصمیم شورا بود.

تصمیم دیگر این بود که تغییرات حجم مبنا در اختیار سازمان بورس قرار بگیرد که متناسبا برای مدیریت فضای بازار سرمایه استفاده بشود. همچنین این اختیار به سازمان داده شد که انتشار اوراق اختیار فروش تبعی را از ناشران و سهامداران عمده را بتواند به آن ها الزام بکند. اعتبار خرید کارگزاری ها نیز به 60 درصد افزایش پیدا کرد. این چهار تصمیمی بود که امروز گرفته شد.

نوسان بازارهای اختیار

در پی آغاز اولین معاملات آپشن طلا از چهارشنبه جاری و میزبانی بورس کالا از ابزار جدید مالی، مشخصات و مختصات این قرارداد اعلام شد.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس ، در ایران تنها طلای استاندارد مورد تائید مراجع قانونی و فعالان بازار، سکه طلا اعم از امامی و بهار آزادی است که توسط بانک مرکزی ضرب می‌شود. متاسفانه هیچ گونه طلای استاندارد دیگری در کشور از قبیل انواع شمش های طلا که در سایر کشورهای جهان مرسوم است در کشور ما وجود ندارد.

به همین دلیل دارایی پایه قرارداد اختیار معامله طلا، تمام سکه طلای امامی ضرب شده توسط بانک مرکزی است. به دلیل اینکه آخرین سال ضرب سکه توسط بانک مرکزی و همچنین بیشترین حجم سکه ضرب شده و وارد شده به بازار توسط این بانک همین نوع سکه است، دارایی پایه قرارداد اختیار معامله تمام سکه امامی ضرب سال ۸۶ در نظر گرفته شده است. البته دارایی پایه قراردادهای آتی سکه طلای بورس کالای ایران نیز همین سکه بوده که دلیل دیگری برای انتخاب این نوع سکه است.

تمامی معاملات بر اساس همین سکه قیمت گذاری می شود، بطوریکه قیمت سایر سکه های طلا از قبیل بهار آزادی و غیره بر اساس قیمت سکه امامی ضرب ۸۶ تعیین می شود.

بازار نقدی تمام سکه امامی بیشترین حجم معاملات را در بین انواع سکه از قبیل نیم سکه، ربع سکه و سکه گرمی داراست. همچنین نوسان قیمت سکه امامی (تمام سکه) بیشتر از سایر انواع سکه است. همین موضوع باعث می شود حباب قیمتی سکه تمام امامی نسبت به نیم سکه، ربع سکه و سکه گرمی به مراتب کمتر باشد. بنابراین سکه تمام جذابیت بیشتری برای فعالان بازار دارد.

اندازه قرارداد

مهمترین نکته ای که در تعیین اندازه قرارداد باید توجه شود، این است که حجم قرارداد به نحوی تعیین شود که بیشترین تعداد سرمایه گذار با توجه به قدرت خرید، توان ورود به بازار این قرارداد را داشته باشند. در اینجا منظور از قدرت خرید در واقع توان افراد برای پرداخت مقدار ارزش قرارداد و در صورت لزوم وجه تضمین اولیه هر قرارداد است. پس مقدار وجه تضمین قراردادها نیز در تعیین اندازه قرارداد نقش دارد.

از آنجایی که معاملات اختیار برای اولین بار در کشور در بورس کالا در حال راه اندازی است و بسیاری از فعالان شاید آشنایی با این ابزار مشتقه نداشته باشند و همچنین تجربه معاملاتی این ابزار در کشور وجود ندارد، بهتر است اندازه قرارداد تا حد امکان کم باشد تا ریسک افرادی که وارد بازار می شوند تا حد زیادی کاهش یابد.

بزرگ بودن اندازه قرارداد مزایایی از قبیل کاهش هزینه های معاملاتی را در بردارد، ولی به دلیل نوپا بودن اختیار معامله در کشور، لازم است ابتدا تا حد ممکن ریسک معاملات کاهش یابد تا آشنایی و تجربه معاملاتی برای فعالان ایجاد شود و سپس قراردادهای جدید در اندازه های بزرگتر پذیرش شوند.

بنابراین اندازه هر قرارداد اختیار معامله، یک سکه تمام طلای امامی در نظر گرفته می شود. این موضوع باعث می شود که افراد برای ورود با اعتماد بیشتر و ریسک کمتری وارد معاملات شوند و در نتیجه معاملات در ابتدا از رونق نسبی برخوردار باشد.

واحد قیمت

با توجه به نحوه اعلام قیمت ها در بازار نقدی معاملات سکه و نیز معاملات قراردادهای آتی بورس کالا، واحد اعلام قیمت ریال به ازای یک سکه امامی خواهد بود. زیرا اعلام قیمت ها در بازار نقدی نیز بر مبنای یک سکه امامی است. البته از آنجایی که اندازه هر قرارداد نیز یک سکه است، قمیت های کشف شده در بازار نشان دهنده قیمت یک قرارداد اختیار معامله خواهد بود.

حداقل تغییر قیمت هر سفارش ( Tick size )

با توجه به اینکه اندازه هر قرارداد یک سکه است و همچنین واحد قیمت معاملات ریال به ازای هر سکه است، حداقل تغییر قیمت یک ریال در نظر گرفته می شود.

ماه قرارداد

از آنجایی که قرارداد اختیار معامله و آتی هر دو ابزار پوشش ریسک هستند و از هر کدام برای پوشش ریسک معاملات دیگری می توان استفاده کرد، ماه های قرارداد اختیار نیز همانند ماه های قرارداد آتی سکه طلا خواهد بود. در واقع بسیاری از فعالان قراردادهای آتی برای اینکه بتوانند معاملات را از طریق اختیار پوشش دهند باید ماه های سررسید هر دو قرارداد یکسان باشد. این موضوع برای فعالان احتمالی اختیار معامله نیز صادق است، زیرا آنها نیز برای پوشش معاملات می توانند از قراردادهای آتی هم ماه استفاده کنند.

ساعات معاملاتی

در اکثر بورس ها، معاملات در یک جلسه معاملاتی انجام می شود و برای تعیین ساعت معاملات نیز توجه به زمان کشف قیمت در بازار نقد داخلی و یا بازارهای جهانی بسیار مهم است. از آنجایی که معاملات بازار نقدی و آتی سکه طلا از ساعت ۱۰ صبح شروع می شود و تا ۷ عصر ادامه دارد (البته معاملات بازار نقدی گاها تا ساعت ۱۲ نیمه شب نیز ادامه دارد)، ساعات معاملاتی اختیار معامله نیز همانند آتی سکه تعیین می شود.

دامنه تغییرات قیمتی روزانه

در معاملات اختیار برخلاف معاملات آتی نیاز به تعیین دامنه نوسان قیمت نیست. زیرا قیمت کشف برای اختیار معامله نشان دهنده قیمت قرارداد اختیار معامله است نه دارایی پایه قرارداد. در مورد قراردادهای آتی، قیمت کشف شده در معاملات قیمت دارایی پایه است که باید طرفین در سررسید بر اساس آن معامله را تسویه کنند، اما در قرارداد اختیار معامله قیمت اعمال قرارداد از قبل مشخص شده و قابل تغییر نیست. در واقع خریدار بر اساس قیمت اعمال تعیین شده، قرارداد اختیار را قیمت گذاری و خریداری میکند و در سررسید حق اعمال برای وی محفوظ است. بنابراین نیازی به تعیین دامنه نوسان قمیت وجود ندارد. در تمامی بورسهای سایر کشور نیز به همین صورت عمل شده است.

سقف مجاز موقعیت های معاملاتی باز

سقف مجاز موقعیت های معاملاتی باز برای خریدار همانند قراردادهای آتی تعیین شده است. از آنجایی که در قراردادهای آتی سقف مجاز در هر نماد معاملاتی ۲۵۰ قرارداد است و با توجه به اینکه حجم هر قرارداد ۱۰ سکه است پس سقف مجاز در هر نماد آتی سکه ۲۵۰۰ سکه است. همانطور که بیان شد اندازه هر قرارداد اختیار یک سکه طلا در نظر گرفته شده است بنابراین سقف موقعیت های باز در هر نماد ۲۵۰۰ سکه تعیین می شود.

فواصل قیمت اعمال

هدف از تعیین فواصل قیمت اعمال این است که در صورت نوسان قیمت دارایی پایه، قراردادهای اختیار جدید با قیمت اعمال مختلف ایجاد شود. در صورتی که فواصل اعمال بسیار بالا باشد نمادهای معاملاتی خیلی محدود خواهد شد و ریسک قراردادها به شدت افزایش می یابد، بنابراین جذابیت معاملات به شدت کاهش خواهد یافت. در صورتی که فواصل اعمال کم باشد این موضوع باعث تعدد بسیار زیاد نمادهای معاملاتی خواهد شد که منجر به سردرگمی فعالان بازار خواهد شد و باز از جذابیت معاملات کاسته میشود.

براساس بررسی های آماری انجام شده روی قیمت سکه و نوسانات آن مشاهده شد که قیمت سکه در طول یک ماه حداقل به میزان ۲ درصد نوسان، اعم از صعودی و نزولی خواهد داشت. با توجه به قیمت فعلی سکه (۱۱۲۰ هزار تومان) یعنی در ماه حداقل ۲۳ هزار تومان نوسان قیمتی صعودی یا نزولی برای آن وجود دارد.

با توجه به این موضوع و همچنین این نکته که معاملات اختیار در ایران برای اولین بار در حال راه اندازی و باید تا حد ممکن از سردرگمی فعالان بازار در این معاملات کاسته شود و جذابیت کافی نیز ایجاد شود فواصل قیمت اعمال ۲۵ هزار تومان در نظر گرفته شده است. با این فاصله اعمال میتوان مطمئن بود که در هر ماه حداقل یک نماد معاملاتی جدید در تمامی سررسیدهای بازار ایجاد خواهد شد و بازار از پویایی لازم برخوردار خواهد شد.

نوسان بازارهای اختیار

وقتی بچه‌ها مدت زمان زیادی را بازی می‌کنند اثرات خشونت‌بار برخی از بازی‌ها در ناخودآگاه آن‌ها تاثیر می‌گذارد که اثرات آن در نوجوانی و بزرگسالی آسیب زننده است، پس والدین باید سعی کنند براساس رده‌سنی بازی‌ها.

در حال حاضر، حکومت زلنسکی ۱۰۰ درصد استان لوهانسک، ۹۵ درصد استان زاپوریژیا، ۸۵ درصد استان خرسون، ۳۵ درصد استان خارکیف و بیش از نیمی از استان دونتسک را از دست داده است. از سال ۲۰۱۴ که انقلاب مخملی در ا.

خبرهای مرتبط :

درس‌هایی که بورس ۹۹ به سهامداران داد/ هیچ‌کس ضامن سرمایه شما نیست

ارزهای دیجیتال بلاتکلیف در ایران / بیت کوین رقیب بورس؟

شنای خلاف جهت بورس

فعال بازار سرمایه از دستکاری قیمت سهام برخی نمادها در بازار و سوءاستفاده حقوقی‌های پدرخوانده که با سکوت سازمان بورس همراه شده است، انتقاد کرد.

بهنام صمدی درباره نوسان‌گیری و رِنج منفی‌کشی توسط برخی حقوقی‌ها با انجام معاملات الگوریتمی که منجر به افت شاخص بورس طی امروز و دو روز گذشته شده، گفت: در هیچ کجای دنیا چیزی به اسم دامنه نوسان و حجم مبنا وجود ندارد و ما نمی‌توانیم در بازارهای مالی دیگر کشورها، دامنه مثبت یا منفی ۵ درصد را ببینیم. اما سازمان بورس در ایران چیزی به اسم دامنه نوسان تعریف کرده که این موضوع، خودش یکی از عوامل دستکاری در بازار است.

حجم مبنا و دامنه نوسان؛ دو عامل دستکاری در بازار سهام

وی ادامه داد: در بورس‌های دیگر کشورها، صف خرید و صف فروش نداریم فقط در بازار سرمایه ایران است نوسان بازارهای اختیار که به دلیل وجود دامنه نوسان، برای خرید یا فروش سهام یک نماد، صف خرید در مثبت ۵ درصد یا فروش در منفی ۵ درصد ایجاد می‌شود بنابراین با وجود دامنه نوسان و حجم مبنا، امکان دستکاری را فراهم می‌کنیم؛ چه حقوقی‌ها باشند و چه حقیقی‌ها؛ اما حقوقی‌ها ابزارها و نفوذ بسیار بیشتری برای دستکاری در قیمت‌ها در اختیار دارند.

صمدی در پاسخ به این پرسش که چرا سازمان بورس حجم مبنا و دامنه را برنمی‌دارد؟، گفت: به این خاطر که بازارگردان قوی برای شرکت‌های بورسی نداریم؛ مثلاً سازمان تأمین اجتماعی ۷ تا ۸ هزار میلیارد تومان از نماد شستا را در بازار فروخته است؛ اما حتی حاضر نیست نماد خودش را بازارگردانی کند؛ شستا در زمان عرضه اولیه، ۸۰۰ تومان نرخ گذاری شد اما ارزش آن تا ۶ هزار تومان به ازای هر سهم هم افزایش یافت؛ چرا تأمین اجتماعی از ابتدا بازارگردانی نکرد تا این سهم، حبابی نشود؟ اگر سهام ارزنده‌ای بود، چرا الان در نرخ ۲ هزار و ۶۰۰ تومان مشتری ندارد؟

بازارگردان ها خودشان ذی نفع هستند!

این فعال بازار سرمایه با بیان اینکه دستکاری حقوقی‌ها در بازار مشهود است، یادآور شد: شرکت‌هایی فرآیند بازارگردانی را بر عهده گرفته اند که خودشان هم ذی نفع هستند و اقدام به نوسان گیری می‌کنند.

وی با انتقاد از سازمان بورس گفت: اینکه چرا سازمان بورس و اوراق بهادار، با حقوقی‌ها مماشات می‌کند، جای انتقاد جدی دارد. اگر تخلفی از سوی حقوقی‌ها صورت گرفته، چرا برخوردی نمی‌شود؟ چرا اسامی حقوقی‌های متخلف اعلام نمی‌شود؟ آن هم در شرایطی که می‌دانیم این حقوقی‌ها در بازار دستکاری کرده اند.

صمدی در پاسخ به اظهار نظر برخی مسئولان سازمان بورس که می‌گویند، اگر دستگاه قضائی وارد بازار سهام شود، سرمایه فرار می‌کند، تأکید کرد: اینکه می‌گویند با ورود دستگاه قضائی به بازار سهام، سرمایه فرار می‌کند، به هیچ عنوان درست نیست اتفاقاً بسیاری از سرمایه گذاران از برخورد با تخلفات حقوقی‌ها استقبال هم می‌کنند؛ در هیچ کجای دنیا با ورود نهادهای نظارتی، سرمایه گذار فراری نمی‌شود؛ در بورس آمریکا، کمیسیون اوراق بهادار وجود دارد که برای رسیدگی به تخلفات تأسیس شده است؛ در اواخر قرن نوزدهم، ریزش‌هایی در بورس آمریکا رخ داد و اعتماد از بین رفت که این کمیسیون برای رسیدگی به تخلفات در بازار نوسان بازارهای اختیار سرمایه این کشور راه اندازی شد؛ ضمن اینکه دامنه نوسان در بورس آمریکا، نامحدود است.

کارشناس بازار سرمایه با تأکید بر اینکه باید دامنه نوسان و حجم مبنا در بازار سرمایه ایران حذف شود، گفت: ولی باید بازارگردانی به دقت انجام شود؛ حذف تدریجی دامنه نوسان همراه با بازارگردانی، بهترین راه برای کاهش دستکاری حقوقی‌ها در بازار سرمایه است؛ چرا نوسان بازارهای اختیار که امکان حذف یک باره دامنه نوسان وجود ندارد؛ مثلاً اگر دامنه نوسان به یک باره حذف شود، شاید نمادی مانند شستا تا منفی ۵۰ درصد هم افت قیمت داشته باشد. اما باید بازارگردان داشته باشند.

دستگاه قضائی برای برخورد با متخلفان ورود کند

وی با بیان اینکه دستورالعمل بازارگردانی نیز می‌بایست بازبینی شود، افزود: در موضوع الگوریتم‌ها، مشکل، خودِ الگوریتم‌ها نوسان بازارهای اختیار نیستند؛ بلکه نحوه استفاده از آنهاست؛ طراحی معاملات الگوریتمی در دنیا هم هست؛ اما چون معادلات الگوریتمی در بورس‌های خارجی بسیار زیاد است، همدیگر را خنثی می‌کنند تا به دستکاری در معاملات و قیمت‌ها منجر نشود؛ در بازار سرمایه ایران نیز سازمان بورس معاملات الگوریتمی را طی دستورالعملی ممنوع کرد ولی این معاملات علی رغم ممنوعیت، انجام شده و الگوریتم‌ها صرفاً در اختیار بازارگردان هاست که به وضوح در حال کنترل بازار هستند.

نحوه ایجاد صفوف خرید و فروش کاذب از سوی حقوقی‌ها

صمدی از دیگر تخلفات حقوقی‌ها را انجام معاملات هماهنگ و فروش‌های سنگین آنها برای یک نماد خاص در هر روز معرفی کرد و گفت: مثلاً در هفته جاری برای نماد فولاد صف خرید سنگین بیش از ۳۰۰ میلیون سهمی ایجاد کردند و تا جایی که توانستند، سهام در اختیار خود از نماد فولاد را به فروش رساندند؛ در حالی که قیمت محصولات جهانی فولاد به دلیل تقاضای بالای چین، جهش سنگینی داشته است اما بازار داخلی ما هیچ واکنشی نداشت هر چند که در معاملات یکشنبه بورس کالا، تا ۳۳ درصد در خرید محصولات فولادی، رقابت ایجاد شد اما واکنش بازار سهام، به عکس این رشد در فروش بود؛ حتی صف فروش هم در معاملات دوشنبه برای فولاد ایجاد کردند؛ دلیل آن هم واضح است؛ برخی حقوقی‌ها در حال دستکاری آن هستند.

وی ادامه داد: در معاملات یکشنبه هم حقوقی هایی که معاملات بازار را دستکاری می‌کنند، برای پالایشی‌ها صف خرید کاذب با قیمت بالا ایجاد کردند و در معاملات سه شنبه تا توانستند صف فروش برای پتروشیمی‌ها ایجاد کرده و آن را با قیمت پایین عرضه کردند؛ در معاملات دو شنبه هم برای بانکی‌ها چنین وضعیتی ایجاد کردند.

صمدی تأکید کرد: تا بازار می‌خواهد رشد کند برخی حقوقی‌ها به یک ساعت نمی‌کشد که صف خرید با احجام بالا ایجاد کرده و سهم‌های در اختیار خود را به صورت گسترده‌ای به فروش می‌رسانند به حدی که خریدار حقیقی عقب می‌نشیند.

چرا بازار سهام ایران مشابه بورس‌های موفق دنیا نیست؟

این فعال بازار سهام تصریح کرد: حقوقی‌ها بازار را از روند خود خارج کرده اند بازار سهام در دنیا بر اساس سودده یا زیان ده بودن یک شرکت تولیدی واکنش نشان داده و درنتیجه برای سهام آن شرکت، تقاضای خرید یا فروش ایجاد می‌شود؛ مثلاً شرکت داروسازی که اعلام می‌کند واکسن کرونا را کشف کرده، قیمت سهام شرکت رشد ناگهانی می‌کند؛ اما در ایران، فولاد مبارکه همزمان در بورس کالا با تقاضای شدید خرید محصولات خود روبه رو می‌شود، اما در بازار سهام، برای فروش سهم‌های این شرکت، صف تشکیل می‌شود.

برخی حقوقی‌ها، سهام یک شرکت را در کف قیمت خریداری کرده و سپس با دستکاری در معاملات، برای آن صف خرید در قیمت‌های بالا ایجاد می‌کنند وی ادامه داد: بنابراین برخی حقوقی‌ها، سهام یک شرکت را در کف قیمت خریداری کرده و سپس با دستکاری در معاملات، برای آن صف خرید در قیمت‌های بالا ایجاد می‌کنند؛ حقوقی‌ها در حال سرکوب بازار هستند. حقوقی‌ها با دستکاری معاملات و نوسان گیری، توان خرید را از حقیقی‌ها می‌گیرند.

چند پیشنهاد برای خروج بازار سرمایه از وضعیت نابسامان موجود

وی تأکید کرد: بازار سرمایه‌ی پویا، بازاری است که اول، تغییر مکرر قوانین را شاهد نباشیم؛ دوم، دولت هم از قیمت گذاری‌های فولاد، پتروشیمی و خودرو باید عقب بنشیند؛ اقتصاد دستوری هیچ گاه جواب نمی‌دهد. سوم، سازمان بورس، برخورد با متخلفان را با قاطعیت در دستور کار قرار دهد.

کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: بازار سرمایه ظرف یکی دو سال اخیر رشد بی نظیری داشته و فعالان آن از یکی دو میلیون نفر به بیش از ۲۲ میلیون نفر و با احتساب سهامداران عدالت، تا ۵۰ میلیون نفر افزایش یافته است. اما سازمان بورس در حد و اندازه این بازار رشد نکرده است؛ شاید در حال حاضر بازار سرمایه ما در حد بازار پولی بزرگ شده باشد اما ساختار سازمان بورس، همتراز بانک مرکزی نیست جایگاه سازمان بورس خیلی پایین‌تر از جایگاه رئیس بانک مرکزی است؛ نتیجه این شده که مثلاً رئیس سازمان بورس نمی‌تواند با متخلفان برخورد کند اما رئیس بانک مرکزی با هر بانک یا مؤسسه پولی متخلف که بخواهد، می‌تواند برخورد کند.

حقوقی‌های پدرخوانده بازار سرمایه پولدارتر شدند اما سازمان بورس برخورد نکرد

وی با تأکید بر لزوم تقویت جایگاه حکمرانی سازمان بورس، خواستار اصلاح قانون مربوطه شده و تأکید کرد: باید این سازمان از ذیل وزارت اقتصاد خارج و به یکی از نهادهای حاضر در دولت تبدیل شود؛ رئیس این سازمان را هم رئیس جمهور یا هیئت دولت انتخاب کنند؛ اگر قرار است تأمین مالی اقتصاد کشور تا ۵۰ درصد در اختیار بازار سرمایه باشد، باید نهاد ناظر را تقویت کنیم. هر چند که در حال حاضر هم سازمان بورس با ساختار موجود، امکان برخورد با متخلفان را دارد اما این سازمان از ابزارهای در اختیار خود استفاده نکرد. نتیجه این شد که پدرخوانده‌های بازار سهام، بزرگ‌تر و پولدارتر شدند و در سازمان بورس، اعمال نفوذ می‌کنند.

معاملات آپشن یا اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله یا معاملات آپشن در واقع میزان ریسک بالا در برخی از معاملات را برای معامله گران بهبود می بخشد. فعالان بازار سرمایه همواره تمایل دارند از ابزارهای مختلفی استفاده کنند تا ریسک معاملاتی خود را به حداقل رسانند؛ یکی از این مقوله‌ها که به تازگی وارد بورس اوراق بهادار تهران شده، نوسان بازارهای اختیار اختیار معاملات است؛ در حال حاضر اختیار خرید در بورس اوراق بهادار قابل معامله است و اختیار فروش نیز بزودی قابل معامله خواهد بود. فعالان بازار سرمایه می‌توانند با استفاده از اختیار خرید ریسک فعالیت‌های بورسی خود را کاهش دهند و در این حوزه به سرمایه‌گذاری بپردازند.

این اختیارات در راستای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری به فعالان بازار سرمایه کمک خواهد کرد و سهامداران می‌توانند در معاملاتی که از ریسک بالایی برخورد است، از اختیار معاملات استفاده کنند. با توجه به اینکه قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اختیار خرید و فروش طبقه‌بندی می‌شوند، در ادامه به ویژگی‌های خرید و فروش اختیار معاملات اشاره خواهیم کرد.

اختیار معامله، توافقی برای آینده!

به صورت کلی اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است و بورس اوراق بهادار اختیار معاملات سهام شرکت‌های مختلف بورسی را تعیین می‌کند؛ بر اساس این قرار داد، خریدار قرارداد حق دارد که مقدار معینی از دارایی مشخص شده در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد؛ به این معنا که دو طرف توافق می‌کنند در آینده معامله‌ای انجام دهند.

در اختیار معامله این موضوع نوسان بازارهای اختیار بسیار حائز اهمیت است که در این معامله، خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد. این در حالی است که از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، بر اساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. در این میان دارنده قرارداد خریدار در اعمال حق خود مختار است و هیچ تعهد و الزامی ندارد.

در صورت صرف ‌نظر او از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد؛ اما از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قرارداد اختیار معامله اساساً برای کاهش ریسک ابداع شده است. اما به دلیل دارابودن ویژگی اهرمی این ابزار، عموماً استفاده آن در بازارها برای معاملات پر ریسک صورت می‌گیرد. بنابراین توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران پیش از اقدام به انجام معاملات اختیار معامله، حتماً از شرایط، قوانین و بایدها و نبایدهای آن مطلع شوند.

اختیار خرید

اختیار خرید به حقی برای خرید یک دارائى در قیمت معینى اشاره دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجاد شده اقدام کنند؛ به این معنا که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی مختلف، پیش‌بینی می‌کنند.

به عنوان نمونه سهام ایران خودرو از قیمت 270 تومان (قیمت تابلو در زمان حال) طی دو ماه آینده با رشد 30 تومانی همراه خواهد شد و به 300 تومان می‌رسد. بر اساس این موضوع، فعالان بازار سرمایه می‌توانند اختیار معامله دو ماه آینده سهام ایران خودرو را با قیمت 10 تومان خریداری کنند؛ در صورتی که پس از دو ماه قیمت سهام ایران خودرو 30 تومان یا بیشتر، افزایش پیدا کرده باشد، سهامداران می‌توانند قیمت 270 تومان را بپردازد و سهام را خریداری کنند. در صورتی که قیمت سهام کاهش پیدا کرده باشد، سهامداران صرفاً با زیان 10 تومانی همراه می‌شوند که در ابتدا بابت خرید اختیار معامله خرید پرداخت کرده‌ است.
بنابراین با خرید یک اختیار خرید خودرو، سهامدار حق خرید 10 هزار سهم خودرو را در تاریخ اعمال و با قیمت اعمال خواهد داشت.

به صورت کلی در صورتی که بعد از خریدن یک اختیار معامله قیمت سهام افزایش پیدا کند؛ از آنجا که قیمت اعمال ثابت است، پس ارزش این اختیار خرید بالا مى‌رود و اختیار معامله‌هایی با همان شرایط حالا با قیمت (حق شرط) بالاترى معامله مى‌شوند. به همین ترتیب، اگر قیمت سهام کاهش یابد؛ قیمت اختیار خرید نیز کاهش خواهد یافت. در این میان فعالان بازار سرمایه می‌توانند خود اختیار معامله خرید را تا قبل از رسید به موعد زمانی به فروش نیز رسانند. اختیار خرید یافروش به روشی که در مثال آورده شد، به عنوان ابزار کاهش دهنده ریسک در آینده به شمار می آید، اما با توجه به این موضوع که اختیار معامله در بورس بهادار تهران مقوله‌ای جدید است، پیشنهاد می‌شود سهامداران با اطلاعات کافی و با در نظرگرفتن شرایط به خرید و فروش اختیار معاملات بپردازند و از ریسک‌هایی که نسبت به آن‌ها اطلاع ندارند، بپرهیزند.

معاملات اختیار خرید و فروش با قصد نوسانگیری از ریسک بالایی برخوردار است و نیازمند دسترسی به اطلاعات زیادی است (باید سهامداران به خوبی بر روی تحلیل بازار سرمایه مسلط باشند). لذا معامله این نوع قراردادها به همه افراد توصیه نمی‌شود.

آشنایی با نماد اختیار معامله خرید

در حال حاضر (در دی ماه 95) اختیار معامله خرید برای 3 شرکت ایران خودرو، فولاد مبارکه اصفهان و ملی صنایع مس ایران درنظر گرفته شده که قابل معامله دربورس اوراق بهادار است. نماد اختیار معامله با افزودن حرف “ضـ” به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌های مذکور ایجادمی‌شود. برای مثال: ضخود (اختیار خ خودرو)، ضفملی، ضفولا. نمادها علاوه بر حروف مذکور شامل تاریخ اعمال و قیمت اعمال نیز هستند. به عنوان مثال “اختیارخ خودرو-3000-1395/11/27 (ضخود005)” نشان دهنده اختیار خرید خودرو در تاریخ 1395/11/27 با قیمت 3,000 ریال است. قیمت 3,000 ریال قیمت مورد پیش بینی شده در تابلوی معاملاتی روز 27 بهمن 95 است. اما قیمت خرید اختیار خرید ضخود005، 250 ریال است.

از آنجا که ممکن است در تاریخ اعمال یکسان، قیمت اعمال متفاوت باشد؛ بنابراین یک شرکت بر حسب قیمت اعمال می‌تواند چند نماد معاملاتی داشته باشد. مثال: ضخود004 و ضخود005

در حال حاضر هر اختیار خرید شامل 10 هزار سهم نماد مورد نظر در تاریخ اعمال است.

معاملات اختیار خرید بدون دامنه نوسانی است.

اختیار فروش

اختیار فروش به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. اخذ موقعیت فروش فقط برای بستن موقعیت‌های خرید قبلی اخذ شده، امکان پذیر خواهد بود. درحالی‌که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

به عبارت ساده‌تر اختیار فروش برای زمانی است که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی خود، پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهامی در آینده کاهش پیدا می‌کند.

به عنوان نمونه سهامداران پیش‌بینی می‌کنند که سهام ایران خودرو با قیمت 270 تومان طی دو ماه آینده به 250 تومان خواهد رسید و 20 تومان قیمت این سهام کاهش پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی سهامداران می‌توانند با پرداخت به عنوان نمونه 10 تومان، اختیار فروش سهام ایران خودرو را خریداری کنند.

این موضوع بسیار حائز اهمیت است که خریدار اختیار فروش، انتظار نزول قیمت سهام را دارد. در حالی که فروشنده انتظار دارد که قیمت سهام به همان نسبت باشد یا افزایش یابد. به صورت کلی با توجه به اینکه اختیار فروش به دارنده آن اجازه فروش سهام در قیمت مقطوع را مى‌دهد، کاهش در قیمت سهام، اختیار فروش را ارزشمندتر مى‌نماید و برعکس، اگر قیمت سهام افزایش یابد، اختیار فروش کم‌ارزش مى‌شود.

در این میان اگر قیمت سهام کمتر از قیمت اعمال باشد، اختیار فروش را ”باقیمت“ گویند. از طرفی ذکر این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که گاهی از مواقع بهتر است، اختیار فروش باقیمت را قبل از انقضاء اعمال نمود. اگر قیمت سهام بیش از قیمت اعمال باشد، آن اختیار فروش را ”بى‌قیمت“ گویند؛ این نوع اختیار معامله هیچ‌گاه نباید اعمال شود و بالاخره اگر قیمت سهام برابر قیمت اعمال شود، اختیار فروش را ”به قیمت“ گویند.

نحوه اعمال اختیار معاملات

به صورت کلی از نظر نحوه اعمال، اختیار معاملات نوسان بازارهای اختیار به دو دسته تقسیم می شوند؛ دسته اول، اختیار معامله آمریکائى است که در هر زمانى از طول دوره خود قابل اعمال است. دسته دوم نیز اختیار معامله اروپائى است که فقط در تاریخ انقضاء قابل اعمال است. در بورس اوراق بهادار تهران قرارداد‌های اختیار معاملات، اختیار معاملات از نوع اروپایی هستند و فقط در سر رسید‌ قابلیت اعمال خواهند داشت.

حجم قرارداد‌های معاملات آپشن

قراردادهای اختیار معامله استاندارد شامل 10 هزار اختیار معامله یک واحدى است؛ به این معنا که اگر سرمایه‌گذار یک اختیار معامله بخرد، در واقع این اختیار معامله نمایانگر اختیار خرید یا فروش 10 هزار سهم است. ذکر این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که اگر سهام شرکت بورسی افزایش سرمایه دهد یا سود سهمى اعلام کند، در تعداد سهام استاندارد قرارداد استثنائى رخ مى‌دهد؛ در این صورت، تعداد سهم‌هایى که توسط قرارداد استاندارد مشخص مى‌شوند، با توجه به تغییر سرمایه شرکت تعدیل مى‌شوند.

به‌عنوان نمونه اگر در مثال قبل شرکت ایران خودرو 15 درصد سود سهمى اعلام کند، تعداد سهم‌هاى قرارداد از 10,000 به 11,500 سهم تغییر پیدا مى‌کند. به‌علاوه قیمت اعمال نیز (0.8695=1.15÷1) تعدیل شده و به نزدیک‌ترین یک‌هشتم قیمت سابق خود (0.875) گرد مى‌شود.

برای اختیار معاملات از کجا باید شروع کرد؟

به صورت کلی چگونگی اعمال قراردادهای اختیار معاملات به صورت غیر خودکار است و دارندگان موقعیت بازخرید در صورت تمایل به اعمال، باید درخواست اعمال خود را از طریق کارگزاری‌ها و مطابق با قرارداد مشتری کارگزار، به اتاق پایاپای اعلام کنند.

در این میان تسویه در قراردادهای اختیار معامله سهام به سه صورت فقط نقدی، اول نقدی بعد فیزیکی و صرف فیزیکی امکانپذیر است. در دوره سه ماهه نخست آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله و در راستای کمک به توسعه بازار قراردادهای اختیار معامله سهام، کارمزد همه ارکان به جز کارگزار، صفر در نظر گرفته شده است.

نتیجه گیری — اختیار معامله

تاریخچه اختیار معامله در کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که این موضوع در راستای کاهش ریسک معاملات و افزایش جذابیت و تنوع در بازار سرمایه راه اندازی شده است؛ با توجه به این موضوع، فعالان بازار سرمایه می توانند در راستای کاهش ریسک معاملاتی خود از اختیار معاملات استفاده کنند و با مراجعه به کارگزاری‌هایی مانند کارگزاری آگاه، درخواست اعمال خود را مطرح سازند. در این میان همان طور که پیش تر مطرح شد، با توجه به تازگی اختیار معاملات، توصیه می شود که سهامداران از خرید و فروش اختیار معاملات قبل از موعد زمانی آن بپرهیزند؛ چون با این اقدام، سهامداران ریسک معاملاتی خود را بسیار افزایش داده‌اند و ممکن است با ضرر و زیانی جبران ناپذیر مواجه شوند.