نحوه خرید اوراق مشارکت

نحوه خرید اوراق مشارکت

پیش از این بیان کردیم که ابزار های مالی را از نظر بازدهی به دو دسته درآمد ثابت و متغیر می توان طبقه بندی کرد. یکی از این ابزار های مالی با درآمد ثابت، اوراق مشارکت می باشد که توسط دولت و یا شرکت های دولتی منتشر می شوند.
با ما در ادامه این مطلب آموزشی همراه باشید

اوراق مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت اوراق بانام یا بی نامی هستند که به قیمت اسمی 1،000،000 ریال و برای مدت معین منتشر می‌شوند، همچنین سود ثابت سالانه و مشخصی را نیز عاید سرمایه گذار می کنند.
به بیان دیگر اوراق مشارکت، قرض سرمایه گذار به دولت، شرکت های دولتی و شهرداری ها می باشد که طی آن ناشر تعهد میکند در بازه‌های زمانی معین مبلغ ثابتی را که در برگه اوراق ذکر می‌گردد در قالب سود اوراق به سرمایه‌گذار بپردازد و در تاریخ سررسید نیز اصل پول را بازپرداخت نماید.
از نماد اشاد که خلاصه شده عنوان اوراق مشارکت است برای نام گذاری این ابزار مالی استفاده می شود.

با مراجعه به سایت فرابورس ایران به ادرس WWW.IFB.IR میتوان اطلاعات اوراق مشارکت های موجود در بازار همچون قیمت آخرین معامله و تاریخ سررسید اشاد ها و نیز سود سالانه و بازدهی مرکب (ytm) را مشاهده و بررسی کرد.
همچنین در بخش اطلاعات اوراق، نرخ سود اسمی که همان سود سالانه است و مواعد پرداخت سود نیز قید شده است. مثلا هر 6 ماه یکبار سود پرداخت میشود که البته تاریخ و مقدار دقیق سود واریزی را در قسمت سررسید پرداخت سود ها میتوان مشاهده کرد.

نکته ی مهم درباره این ابزار مالی این است که سود پرداختی اوراق مشارکت به صورت روزشمار محاسبه می شود که میتوان با مراجعه به جداول اکسل سود در بخش مدارک و مستندات هر اشاد مشخص، متناسب با تاریخ خرید، سود روز شمار از آخرین موعد پرداخت سود تا روز خرید را مشاهده کرد. به دلیل اینکه سود پرداختی به طور روز شمار محاسبه می شود پس باید به سهامداران به تعداد روز هایی که دارنده این ابزار هستند، سود پرداخت شود. حال اگر سرمایه گذار تصمیم داشته باشد که پیش از مواعد پرداخت سود اقدام به فروش اوراق مشارکت خود کند، باید سود روز هایی که مالک اوراق بوده است تا روز فروش، به او پرداخت شود.

به بیان دیگر هنگامی که قصد خرید اشاد را داریم لازم است که علاوه بر پرداخت قیمت خرید ، سود روز شمار از تاریخ آخرین پرداخت سود تا تاریخ خرید که در اکسل مدارک و مستندات آمده است را نیز به فروشنده بپردازیم.

در صورت نگهداری اشاد تا پایان سررسید، سود 6 ماهه که شامل سود روزشمار پرداختی به فروشنده در هنگام خرید و سود روزشمار نگهداری تا تاریخ سررسید است به حساب بانکی فرد واریز میشود.

چنانچه قصد فروش این اوراق قبل از سررسید داریم، خریدار موظف به پرداخت سود روزشمار به ما می باشد.

سود واقعی اشاد چیست و چگونه محاسبه می شود؟
سود واقعی در حقیقت ترکیب سود سالانه و نوسان قیمتی روزانه اشاد است که میتوان از طریق YTM به محاسبه آن پرداخت. سود مرکب برای هر اشاد مرتبا محاسبه شده و در سایت فرابورس نمایش داده می شود.

در بخش اطلاعات اوراق برای هر اوراق مشارکت با سررسید مشخص، اطلاعات دیگری نیز ثبت شده است از جمله :

تعداد کل اوراق: این عنوان بیان کننده تعداد کل اوراقی است که دولت منتشر کرده است.
تعداد کل اوراق پذیرش شده: این تعداد بیان کننده تعداد اوراقی می باشد که در سازمان بورس مورد پذیرش قرار گرفته است.
مبلغ کل اوراق : مبلغ کل اوراق نشان دهنده ارزش کل اوراق منتشر شده است یعنی حاصلضرب تعداد کل اوراق در قیمت اسمی آن می باشد.

از طرف دیگر ارکان اوراق که اطلاعات مهمتری درباره اشاد ها و اعتبارشان ارائه میکنند شامل عناوین ذیل هستند:

ناشر: شخصیت حقوقی است که با فروش اوراق به تامین مالی میپردازد
متعهدپذیره نویسی: شخصیت حقوقی است که در زمان آغاز فعالیت اوراق در بورس، فروش اوراق را تضمین میکند یعنی اگر در ابتدای امر، اوراق خریداری نشود، این شرکت متعهد به خرید همه اوراق منتشر شده خواهد بود.
ضامن: یک شخصیت حقوقی است که پرداخت سود در پایان دوره و دیگر مواعد پرداختی را تضمین میکند. در بین ضامن های اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس، سازمان برنامه وبودجه بالاترین اعتبار را دارد.
عامل فروش: آن کارگزاری که ناشر از طریق آن اقدام به فروش اوراق کرده است را عامل فروش می نامیم.

اوراق قرضه و اوراق مشارکت

در ابتدا بایستی گفت که مقررات اوراق قرضه و اوراق مشارکت در بخش ۴ لایحه اصلاحی طی مواد ۵۱ الی ۷۱ بیان شده است.

ولی بررسی مقررات اوراق قرضه به علت غیر شرعی اعلام شدن معامله اوراق قرضه طبق نظریه شماره 20518/30/85 مورخه 28/11/1385 شورای نگهبان فايده عملی نداشته و ندارد.

چون نظریه مزبور مقرر می دارد:

« معامله اوراق قرضه مذکور در ماده ۵۲ قانون تجارت از این جهت که وام مذکور در آن مشتمل بر بهره است خلاف موازین شرع شناخته شد.

از سوی دیگر به علت غیر شرعی بودن معاملات اوراق قرضه، عملا این اوراق صادر نگردیده و به جای آن اوراق مشارکت توسط شرکت های سهامی عام و خاص صادر می شود.

البته غیر از نظریه فوق طبق نظریه مورخه 17/5/63 شورای نگهبان و اصل ۴۹ قانون اسلامی معاملات ربوی ممنوع و حتی طبق ماده ۵۹۵ قانون تجارت مصوب ۱۳۷۵ جرم نیز می باشد.

علیرغم غیر شرعی اعلام شدن مقررات اوراق قرضه مشتمل بر مواد ۵۱ الی ۷۱ لایحه اصلاحی با این حال بنظر می رسد که آن دسته از مقررات مندرج در بخش اوراق قرضه لایحه اصلاحی که در خصوص سایر موضوعات شرکت های سهامی حکومت دارد همچنان به قوت خود باقی است از قبیل قسمتی از ماده ۵۴ لایحه اصلاحی.

هر چند معاملات مربوط به اوراق قرضه در مورخه 28/11/85 توسط شورای محترم نگهبان غیر شرعی اعلام شده است ولی عملاً به علت وجود بهره در اوراق مزبور، این مقررات حتی قبل از نظریه شورای نگهبان نیز متروک بوده و اوراق مزبور عملاً صادر نمی شده است.

به جای اوراق قرضه، قانونگذار ما اوراق مشارکت را طی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 3/6/1376 تصویب نموده است. (جمعة ۱۴ ماده و تبصره)

این قانون در 2/7/1376 به تصویب شورای نگهبان رسیده است البته این قانون دارای ۲ آیین نامه اجرایی می باشد.

که اولی شامل آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 18/5/1377 مصوب هیأت دولت می باشد.

که شامل ۳۸ ماده می باشد و آیین نامه دیگر، آیین نامه اجرایی انتشار اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار مصوب 17/4/1383 جمعا ۴۰ ماده می باشد.

لذا با توجه به اینکه معاملات اوراق قرضه غیر شرعی می باشد ما در مبحث اول بطور مختصر اوراق قرضه را تعریف نموده و آن دسته از مواد معتبر بخش ۴ لایحه اصلاحی اوراق قرضه) را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

از آنجا که بررسی اوراق مشارکت و نحوه انتشار آن مخصوصا در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از حوصله این متن خارج است لذا در مبحث دوم اوراق مشارکت را بطور کلی و مختصر مورد بررسی قرار خواهیم نحوه خرید اوراق مشارکت داد.

در صورتی که نیاز به ثبت شرکت سهامی عام دارید به مقاله ی آن مراجعه نمایید.

اوراق قرضه و اوراق مشارکت

همچنانکه فوق نیز گفتیم به علت غیر شرعی اعلام شدن معاملات اوراق قرضه توسط شورای نگهبان و عدم انتشار اوراق قرضه، بررسی مواد مربوط به آن بی فایده می باشد.

ولی از آنجا که ممکن است در آینده اوراق قرضه به نظام حقوقی ما رجوع نماید و از سوی دیگر شناسایی اوراق قرضه و مقررات آن به شناسایی اوراق مشارکت و سایر اوراق تجاری کمک می نماید لذا ما در این بحث طی دو گفتار مجزا، اوراق قرضه را تعریف نموده و آن دسته از مقرراتی که در خصوص شرکت سهامی هنوز به قوت خود باقی می باشد مورد بررسی قرار خواهیم داد.

البته برای درک بهتر اوراق مشارکت و سایر مباحث شرکت های سهامی، مطالعه مقررات اوراق قرضه خالی از فایده نمی باشد و به خوانندگان کتاب مطالعه آنها توصیه می شود.

تعریف اوراق قرضه

اوراق قرضه که فقط توسط شرکت های سهامی عام قابل انتشار است (ماده ۵۱) در ماده ۵۲ تعریف شده و شرایط انتشار آن در مواد ۵۵ الی ۷۱ به تفصیل بیان گردیده است.

ماده ۵۲ لایحه اصلاحی نحوه خرید اوراق مشارکت در تعریف ورقه قرضه مقرر می دارد:

ورقه قرضه ورقه قابل معامله ای است که معرف مبلغی وام است با بهره معین که تمامی آن یا اجزای آن در موعد يا مواعد معینی باید مسترد گردد.

برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره حقوق دیگری نیز شناخته شود، با ملاحظه تعریف فوق واضح است ورقه قرضه همانند سهام شرکتها سند تجاری است چون لايحه عبارت «ورقه قابل معامله» را به کار برده است.

علیرغم سند تجاری بودن ورقه قرضه، خرید اوراق قرضه عمل تجاری نمی باشد (ماده ۵۴) و در واقع حتی اگر کسی شغل معمولی خود را خرید اوراق قرضه قرار دهد، عمل وی تجاری نبوده و شخص خریدار نیز تاجر محسوب نمی شود.

طبق ماده ۵۳ لایحه اصلاحی دارنده اوراق قرضه در اداره امور شرکت هیچگونه دخالتی نداشته و فقط بستانکار شرکت محسوب می شود.

در صورتی که نیاز به ثبت شرکت سهامی خاص دارید به مقاله ی آن مراجعه نمایید.

مقررات معتبر مندرج در بخش اوراق قرضه لایحه قانونی اصلاح موادی از قانون تجارت

از آنجا که در نظریه شماره 20518/85 مورخه28/11/85 شورای نگهبان فقط معامله اوراق قرضه مذکور در ماده ۵۲ لایحه اصلاحی غیر شرعی اعلام شده است لذا سایر موادی که ارتباطی به معاملات اوراق قرضه نداشته و از سوی دیگر مقررات شرکتهای سهامی را تبیین می نمایند، معتبر می باشد.

این مقررات عبارتند از:

۱- در ماده ۵۴ لایحه اصلاحی مقرر گردیده است که پذیره نویسی عمل تجاری نمی باشد و از آنجا که پذیره نویسی در شرکت های سهامی عام انجام می شود و قسمتی از سرمایه شرکت بایستی توسط پذیره نویسان تأمین گردد لذا در ماده ۵۴ عمل مزبور تجارتی قلمداد نشده است.

البته غیر از تشکیل شرکت سهامی عام، در ماده ۶۲ لایحه اصلاحی نیز به پذیره نویسی سرمایه شرکت سهامی عام توسط یک یا چند بانک و یا مؤسسه مالی معتبر اشاره شده است که ماده ۵۴ شامل این نوع
پذیره نویسی نیز می باشد.

۲- در ماده ۶۵ لایحه اصلاحی به استهلاک سرمایه و کاهش سرمایه از طریق بازخرید سهام اشاره شده است که نشان میدهد که در شرکتهای سهامی، شرکت می تواند سرمایه خود را مستهلک نموده یا آن را از طریق بازخرید سهام کاهش دهد و این موارد در ماده ۶۵ لایحه اصلاحی به صراحت اشاره شده است.

در مورد مفهوم استهلاک سرمایه برخی معتقدند که استهلاک سرمایه به این معنی است که شرکت به تدریج از محل سود حاصله و اندوخته هایی که در اختیار دارد.

قیمت اسمی سهام را به سهامداران مسترد کند تا حدی که سهامداران معادل بهای اسمی سهام را از شرکت دریافت کنند پس از استهلاک سهام، سهامدار سهام انتفاعی دریافت می کند.

بنظر برخی تفاوت نحوه خرید اوراق مشارکت اساسی استهلاک سرمایه (سهام) با کاهش سرمایه این است که در کاهش سرمایه، اصل سرمایه به صاحبان آن مسترد می شود در حالی که در استهلاک سهام، سرمایه بر جای خود باقی است و ارزش سهام مستهلک شده از اندوخته اختیاری یا سود قابل تقسیم پرداخت می شود.

در صورتی که نیاز به بررسی تفاوت شرکت سهامی خاص و سهامی عام دارید به مقاله ی آن مراجعه نمایید.

در خصوص مفهوم «باز خرید سهام» که یکی از طرق کاهش سرمایه شرکت است. بایستی گفت که باز خرید سهام به این معناست که شرکت سرمایه خود را به اندازه یک یا چند نفر از سهامداران کاهش بدهد.

در این حالت سهام باز خرید شده به تملک شرکت در نمی آید چون به موجب ماده ۱۹۸ لايحه خرید سهام شرکت توسط خود شرکت ممنوع است بلکه با پرداخت قیمت سهام مزبور سهامدار از شرکت خارج و سهام او ابطال می شود.

اوراق مشارکت

مفهوم اوراق مشارکت برای نخستین بار به موجب قانون برنامه پنج ساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۳ در نظام حقوقی ما پدیدار گشت.

بند الف تبصره ماده ۸۵ قانون برنامه پنج ساله دوم که انتشار این اوراق را تجویز می نمود مقرر می داشت:

به وزارت مسکن و شهرسازی اجازه داده می شود برای تجهیز سرمایه در بخش مسکن از طریق بانک مسکن به انتشار و فروش اوراق مشارکت مسکن اقدام نماید.

آیین نامه اجرایی تبصره یاد شده در سال ۱۳۷۴ مورد تصویب هیأت وزیران قرار گرفته و پس از آن در قوانین پراکنده ای از جمله قانون بودجه سال ۱۳۷۵ تبصره ماده ۳۹ قانون بودجه و قانون بودجه سال ۷۶ بنده تبصره ۱۶ قانون بودجه مجوزهای موردی جهت انتشار اوراق مشارکت برای برنامه های خاص داده شد.
در 3/6/1376 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت جمعا در ۱۴ ماده و ۷ تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 18/5/1377 شامل ۳۸ ماده به تصویب هیأت وزیران رسیده است که در وضعیت فعلی حاکم بر اوراق مشارکت می باشد.

بنظر می نحوه خرید اوراق مشارکت رسد که در خصوص انتشار اوراق مشارکت در خصوص شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، آیین نامه اجرایی انتشار اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار مصوب 17/4/83 هیأت وزیران حکومت دارد. که این آیین نامه اجرایی به استناد ماده ۱۷ و ۲۲ قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهيل نوسازی صنایع کشور و اصلاح ماده ۱۱۳ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۲ تصویب گردیده است.

تعریف اوراق مشارکت

ماده ۲ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت در تعریف اوراق مشارکت بیان می دارد:

اوراق مشارکت، اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که به موجب این قانون به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می شود و به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح های موضوع ماده ۱ را دارند واگذار می گردد.

دارندگان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از اجرای طرح مربوط شریک خواهند بود.

البته این تعریف در ماده ۱ آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 18/5/77 نیز تا حدود زیادی تکرار شده است.

در بند د ماده ۱ آیین نامه اجرایی انتشار اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، اوراق مشارکت چنین تعریف شده است:

«اوراق بهادار با نامی که با مجوز بورس» به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین جهت تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح های نوسازی و توسعه شرکت های پذیرفته شده در بورس» منتشر می شود.

این اوراق بدون تضمین دولت و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انتشار می یابند.

با ملاحظه تعاریف فوق نکات ذیل استخراج می شود

اوراق مشارکت جزء اوراق بهادار می باشد لذا اوراق مشارکت جزء اوراق تجارتی محسوب می شود.

2- اوراق مشارکت می تواند با نام یا بینام باشد جز در مورد شرکت های پذیرفته شده در بورس که بایستی با نام باشد.

3- صاحبان اوراق مشارکت بستانکار شرکت محسوب نمی شوند بلکه شریک شرکت در اجرای طرح های موضوع ماده ۱ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت محسوب می شوند.

۴- به صاحب اوراق مشارکت نحوه خرید اوراق مشارکت بهره تعلق نمی گیرد بلکه در سود حاصل از اجرای طرح های مندرج درماده ۱ قانون فوق شریک خواهند بود.

اوراق مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت در واقع اوراق بهادار ی است که معمولا توسط ارگان‌ها و شرکت‌های دولتی با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به منظور تامین بخشی از منابع مالی طرح‌ها و یا پروژه‌های عمرانی و یا زیرساختی کشور با قیمت اسمی و زمان معین منتشر می‌شود. احداث سد، تونل، نیروگاه، مجتمع‌های مسکونی، جاده و بزرگ‌راه از جمله طرح‌های هستند که دولت با استفاده از اوراق مشارکت اقدام به احداث آن‌ها کرده است.

این نوع اوراق بهادار اولین بار در سال 1379 در برنامه سوم توسعه توسط بانک مرکزی و با تصویب شورای پول و اعتبار، با حجم 5 هزار میلیارد ریال منتشر شد. اوراق مشارکت برای سال‌ها تحت انحصار بانک مسکن بود تا این که در بهمن سال 1396 با ورود بانک ملی در این عرصه، این انحصار شکسته شد.

انواع اوراق مشارکت

اوراق مشارکت به دو بخش اوراق مشارکت بورسی و اوراق مشارکت غیر بورسی تقسیم می‌شوند که هر کدام دارای هدف و ویژگی‌های خاصی بوده و می‌توانند گزینه خوبی برای سرمایه ‌گذاری باشند.

اوراق مشارکت بورسی

اوراق مشارکتی که قابل معامله در بازارهای بورس و فرابورس باشند، در دسته اوراق مشارکت بورسی قرار می‌گیرند. این نوع اوراق مشارکت یا به صورت قابل تعویض با سهام و یا قابل تبدیل به سهام هستند.

اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر شده و می‌توان سهام آن را با دیگر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تعویض کرد. همچنین اوراق مشارکت بورسی قابل تبدیل به سهام نیز اوراق مشارکتی است که توسط شرکت‌های سهامی عام در بورس اوراق بهادار منتشر شده که در سررسید نهایی به سهام شرکت مربوطه تبدیل می‌گردد.

اوراق مشارکت غیر بورسی

اوراق مشارکتی که پس از تایید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در شعب بانک‌های عامل منتشر شده و قابل معامله باشند. از جمله بانک‌های ارائه دهنده اوراق مشارکت غیر بورسی، خود بانک مرکزی بوده که با هدف اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت این اوراق مشارکت را منتشر کرده که قابلیت بازخرید توسط بانک مرکزی را نیز دارند.

اوراق مشارکت وزارت‌خانه‌ها و شرکت‌های دولتی جزو دسته اوراق مشارکت غیر بورسی محسوب می‌شوند و قابل خرید در بانک‌های مربوطه می‌باشند.

ویژگی های اوراق مشارکت

ریسک پایین

اوراق مشارکت چه از نوع بورسی و چه غیر بورسی، معمولا دارای بازدهی تضمین شده است؛ بنابراین برای یک سرمایه‌گذار در خرید اوراق مشارکت ریسک چندانی وجود نداشته و به راحتی می‌تواند به سود برسد. اما همان طور که می‌دانید، ریسک با سود رابطه مستقیمی دارد؛ یعنی هر چه در معرض ریسک کمتری باشید یقینا سود کمتری نسیب شما خواهد شد.

معاف از مالیات

یکی از دلایلی که اوراق مشارکت را یکی از بهترین سرمایه گذاری در ایران می کند، معاف از مالیات بودن سود به دست آمده از آن می‌باشد.

با نام یا بی نام

اوراق مشارکت می‌توانند بانام صاحب اوراق یا بدون نام باشند. اگر اوراق مشارکت خریداری شده به اسم دارنده آن باشد، در صورت سرقت امکان استفاده اوراق دزدیده شده توسط سارق وجود نداشته و فقط صاحب اوراق مشارکت می‌تواند از آن استفاده کند.

در حالی که اوراق مشارکت بی‌نام در وجه حامل بوده و هر کس آن را در دست داشته باشد می‌تواند از آن استفاده کند. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم نحوه خرید اوراق مشارکت اگر اوراق مشارکت بی‌نام خریداری کرده‌ایند و یا قصد خریداری آن را دارید، نهایت اقدامات امنیتی را برای حفظ سرمایه خود انجام دهید. اوراق مشارکت بی‌نام معمولا در صندوق‌های امانات بانک‌های معتبر نگه‌داری می‌شوند.

نکات مهم در معاملات اوراق مشارکت

1. اوراق مشارکت یک اوراق بهادار محسوب می‌شود و تابع قوانین آن می‌باشد؛ بنابراین سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق مشارکت مانند خرید اوراق بهادار نیازمند کد معاملاتی یا همان کد بورسی هستند که با ثبت نام در سایت سجام می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد.
2. اوراق مشارکت قابلیت معامله پیش از سررسید را دارند یعنی در صورتی که سرمایه‌گذار تمایل به فروش اوراق بهادار خود پیش از سررسید داشته باشد، اگر اوراق مشارکت خریداری شده قابل بازخرید باشد می‌تواند با مراجعه بانک مربوطه اوراق مشارکت خود را تبدیل به پول کند.
3. اوراق مشارکت با سود دوره‌ای ثابت و بازپرداخت اصل مبلع اسمی که در حال حاضر یک میلیون ریال می‌باشد، از جمله معروف‌ترین نوع اوراق مشارکت است. در این نوع اوراق مشارکت باید توجه داشته باشید که شما در نهایت معادل سود اعلام شده در ورقه و در پایان دوره معادل ارزش اسمی هر ورقه را دریافت خواهید کرد.
4. هر چه تعداد دفعات پرداخت سود در طی یک سال بیش‌تر باشد، آن اوراق مشارکت برای سرمایه‌گذار جذابیت بیش‌تری خواهد داشت؛ زیرا بازده واقعی آن بیش‌تر خواهد بود.

تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت

شباهت اوراق مشارکت و اوراق قرضه باعث شده است تا بسیاری از مردم آن‌ها را یک نوع اوراق نحوه خرید اوراق مشارکت بهادار فرض کنند در حالی که این دو تفاوت‌های واضح با یک دیگر دارند. از جمله تفاوت‌های اوراق مشارکت با اوراق قرضه عبارت‌اند از:

• سرمایه‌گذار در اوراق قرضه در واقع سرمایه خود را به یک شرکت یا موسسه قرض می‌دهد تا آن شرکت رشد کرده و به هدف خود برسد تا در آخر بدهی خود را به علاوه بهره ثابتی که از قبل ثبت شده است به سرمایه‌گذار برگرداند. از این رو این نوع سرمایه‌گذاری از سوی شورای نگهبان ربوی شناخته شده و مطابق با قوانین بانک‌داری اسلامی نیست. اما در اوراق مشارکت سود این سرمایه‌گذاری به صورت علی‌الحساب بوده و سود آن محاسبه و به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.
• اوراق قرضه تا قبل از ابطال، فقط توسط شرکت‌های سهامی عام قابل صدور بودند؛ اما اوراق مشارکت محدود به این شرکت‌ها نیستند.
• اوراق قرضه دارای ریسک سرمایه‌گذاری هستند در حالی که اوراق مشارکت ریسک چندانی ندارند.

بنابراین اوراق مشارکت یک سرمایه‌ گذاری مطمئن با سود بالا بوده و معاف از مالیات می‌باشد و می‌تواند یک انتخاب خوب در زمینه اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاران ایرانی باشد.

این اوراق بهادار با ویژگی‌های منحصر به فرد خود مانند پرداخت سود به صورت علی‌الحساب و قطعی در سررسید و قابلیت خرید و فروش در بازار‌های ثانویه خود را تبدیل به یک بستر سرمایه‌گذاری ایمن برای علاقه‌مندان به بازار سرمایه کرده است.

نحوه خرید اوراق مشارکت

بر اساس قانون، ناشر اعم از بورسی و غیر بورسی موظف است یک بانک را به‌عنوان بانک عامل معرفی نحوه خرید اوراق مشارکت نماید تا سرمایه‌گذاران از طریق آن بانک اقدام به خرید اوراق نموده و سودهای دوره‌ای و اصل سرمایه در پایان دوره را نیز از همان بانک دریافت نمایند. توجه گردد که در طی چند سال اخیر مبلغ ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ (یک‌میلیون) ریال به‌عنوان مبلغ اسمی اوراق مشارکت شناسایی‌شده است و عموماً شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار بایستی حداقل ۱۰ ورقه معادل ۱۰ میلیون ریال را خریداری نمایید تا اوراق به شما واگذار گردد.

در صورت خرید اوراق مشارکت حتماً به اطلاعات مندرج بر روی اوراق توجه فرمایید. در این اوراق در رابطه با موارد زیر توجه نمایید:

• بانام یا بینام
• تعداد اوراق مشارکت و مبلغ سرمایه اسمی
• درصد سود علی‌الحساب
• عمر اوراق مشارکت (دوساله الی ۵ ساله)، دوره‌های پرداخت سود

نکاتی مهم در رابطه با معاملات اوراق مشارکت که هر سرمایه گذار باید آن را بداند:

• همان‌طور که پیش‌ از این ذکر شد اوراق مشارکت قابلیت معامله پیش از سررسید را دارند. حال دو حالت به وجود خواهد آمد:
• مواردی که دولت و ارگان‌های دولتی ناشر اوراق هستند و عرضه تنها از طریق بانک‌های عامل انجام می‌گیرد شما معمولاً در زمان عرضه، خریدار اوراق خواهید بود تا زمان سررسید و درصورتی‌که تمایل به فروش اوراق زودتر از سررسید داشته باشید بایستی مجدداً به بانک عامل یا نهادی که در برگه اعلام می‌گردد مراجعه نمایید (توجه فرمایید که حتماً بایستی در این حالت عنوان قابل بازخرید در اوراق ذکر گردد).
• اوراق مشارکتی که در بازار بورس عرضه و معامله می‌گردد. در این رابطه لازم به ذکر است با توجه به شرایط در زمان عرضه اوراق در نوبت اول، شما اجازه درخواست خرید از طریق حساب آنلاین معاملاتی یا از طریق سفارش اینترنتی (درصورتی‌که ناشر یک شرکت بازار پایه باشد) را خواهید داشت؛ بنابراین حتماً بایستی به اطلاعیه عرضه اوراق نحوه خرید اوراق مشارکت مشارکت و شیوه درخواست توسط سرمایه‌گذاران توجه فرمایید یا از طریق کارگزاری خود این موضوع را جویا شوید.

نحوه فروش اوراق بهادار

• اوراق مشارکت عرضه‌شده در بورس قابلیت معامله(فروش) پیش از سررسید را دارند. فرض کنید شما پس از خرید اوراق و نگهداری شش‌ماهه قصد فروش آن را دارید. شما به‌راحتی می‌توانید درخواست فروش خود را از طریق کارگزاری خود داده و در طرف مقابل درصورتی‌که هیچ متقاضی نباشد بازارگردان اوراق موظف به خرید اوراق از شما است و می‌توان از بابت فروش اوراق مشارکت اطمینان داشت.

پرداخت سود اوراق مشکارکت چگونه است؟

فرض کنیم که هدف شما پس از خرید اوراق مشارکت، نگهداری تا سررسید می‌باشد. از طرفی تاریخ پرداخت اولین سود به شما ۳۰ آذر است. طبق قانون بورس، نماد معاملاتی اوراق مشارکت سه روز پیش از موعد پرداخت بسته می‌شود و روز بعد از پرداخت سود بازگشایی می‌گردد. هم‌چنین زمانی که شما اوراق مشارکت خریداری می‌کنید کارگزار شما از شما یک حساب بانکی خواهد گرفت تا سود اوراق به آن حساب واریز گردد. لازم به ذکر است که سود اوراق مشارکت توسط شرکت به‌حساب سپرده‌گذاری مرکزی واریز و شرکت سپرده‌گذاری به‌حساب اعلامی شما واریز خواهد کرد.

اوراق مشارکت

به منظور تامین سرمایه‌های شرکت ، اوراق مشارکت تنظیم می‌گردد که شرکت پس از تدوین برنامه و اخذ مجوزهای لازم می‌توانند اقدام به انتشار و فروش این اوراق نمایند.

به منظور تامین سرمایه‌های شرکت ، این اوراق تنظیم می‌گردد که شرکت پس از تدوین برنامه و اخذ مجوزهای لازم می‌توانند اقدام به انتشار و فروش اوراق مشارکت نمایند. این اوراق نیز هم چون سهام ممتاز از نرخ سود اسمی برخوردار است که بر اساس زمان مشخص در سررسید به صاحبان آن‌ها پرداخت می‌شود. تاریخ سررسید اوراق مشارکت، شامل تاریخ مبلغ اولیه می‌باشد که مبلغ اسمی مندرج بر روی اوراق مشارکت به مالک اوراق پرداخت می‌گردد. برخی از اوراق مشارکت می‌توانند به سهم در تاریخ سررسید خود تبدیل شود. در واقع اوراق مشارکت نوعی اوراق قرضه محسوب می‌شود.

انواع اوراق مشارکت

1- اوراق مشارکت ساده

اوراق مشارکت ساده پس از انتشار تغییر پیدا نمی‌کند که در پایان دارنده و منتشرکننده آن می‌توانند اصل سرمایه و سود حاصل از بکارگیری آن در پروژه را استرداد نمایند. بر این اساس دارنده ورقه مشارکت با شرکت در یک پروژه خاص شریک محسوب می‌شود که پس از اجرای پروژه، رابطه وی با شرکت منتشر کننده ورقه به پایان می‌رسد. اوراق مشارکت ساده متداولترین نوع ورقه مشارکت به شمار می‌رود که به دلیل مکانیسم‌های حقوقی خاص از جمله تضمین باز پرداخت اصل و سود ورقه که مقررات متفرقه حاکم بر این اوراق پیش بینی نموده‌اند، در عمل مشکلی ایجاد نمی‌شود و ابزار مناسبی برای شرکت عموم در سرمایه گذاری‌های کوتاه مدت می‌باشد نحوه خرید اوراق مشارکت چرا که صاحب ورقه می‌تواند آن را انتقال و یا به ناشر ارائه دهد.

2- اوراق مشارکت مرکب

اوراق مرکب توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر می‌گردد که به دو نوع طبقه بندی می‌شوند:

اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام

مطابق با ماده 1 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق ، اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام ، اقتباس کامل از مقررات سابق اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام به وسیله قانون گذار بعد از انقلاب می‌باشد چرا که ورقه مشارکت قابل تبدیل ورقه ای است که بتوان آن را به سهم شرکت ناشر تبدیل نمود. در این نوع ورقه بر خلاف نوع ساده، صاحب ورقه، اگر وضعیت شرکت ناشر به دلیل اقتصادی و سود دهی بهتر از زمان انتشار اولیه ورقه مشارکت شود، می‌تواند با تبدیل ورقه مشارکت خود به سهم شرکت در توسعه شرکت شریک شود و از آن بهره‌مند گردد.

انتشار اوراق مشارکت قابل تبدیل

برای انتشار اوراق قابل تبدیل لازم است تا شرکت ناشر سرمایه خود را افزایش دهد. علاوه بر این، برای انتشار این نوع از اوراق، برای شرکت الزامی وجود ندارد که هم زمان با تصمیم مجمع عمومی فوق العاده اش به انتشار این اوراق، سرمایه خود را به میزان این اوراق افزایش دهد. در واقع، زمانی افزایش سرمایه، توسط هیات مدیره و با اجازه مجمع عمومی صورت می‌گیرد، که مهلتی که براساس آن صاحبان این گونه اوراق می‌توانند اوراق خود را به سهام شرکت مبدل نمایند، به سر آمده باشد. در این شرایط و براساس مواد 30 و 33 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، معادل مبلغ بازپرداخت نشده، سرمایه شرکت افزایش پیدا می‌کند و سپس معادل آن در مرجع ثبت شرکت‌ها سهام جدید صادر می‌شود و به صاحبان اوراق مشارکت معادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراقی که به شرکت ارائه کرده‌اند، سهم داده خواهد شد.

نحوه انتشار اوراق مشارکت

در ماده 31 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مقرر شده که سهام داران شرکت، در خرید سهام جدید شرکت حق تقدم نخواهند داشت بر این اساس: «حق تقدم سهام داران شرکت در خرید سهام قابل تبدیل با اوراق مشارکت با تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت باطل می‌شود.» البته باید متذکر شد که این ماده بدان معناست که مجمع عمومی نمی‌تواند حق تقدم سهام داران را منتفی سازد. بلکه ماده 3 این قانون بدین معناست که با تصویب انتشار اوراق و افزایش سرمایه، سهام جدید باید به صاحبان اوراق مشارکت ارائه می‌گردد و صاحبان سهم نسبت به آن‌ها حقی نخواهند داشت.

اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام

در این اوراق قابل تعویض با سهام ، قانون گذار با وجود اقتباس از مقررات لایحه قانونی 1347، رژیم حقوقی آن‌ها را از اوراق قرضه قابل تعویض با سهام متمایز نموده و روش دیگری را ابداع کرده که سبب عدم رغب ناشرین و عدم رجوع عموم برای خرید این گونه اوراق شده است. به عبارت دیگر در لایحه قانونی 1347، در صورت تمایل صاحب ورقه، خرید اوراق قرضه قابل تعویض با سهام، صاحب ورقه در شرکت سهامدار محسوب می‌شود که در مورد اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام شرکت نیز همین موضوع صدق می‌کرد و در حال حاضر در مورد اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام اجرا می‌شود.

مطابق با ماده 29 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مقرر می‌دارد که: «اوراق مشارکت ممکن است قابل تعویض با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار باشد. در این صورت ناشر اوراق باید حداقل به میزان اوراق مشارکت قابل تعویض، موجودی سهام شرکت‌های مذکور را تا سر رسید نهایی اوراق مشارکت حفظ نماید».

بر اساس این ماده، شرکت ناشر مجبور نیست سرمایه خود را افزایش دهد و یا سهام جدید برای تعویض با اوراق مشارکت متقاضیان صادر نماید. کافی است که شرکت، در دیگر شرکت‌های حاضر در بورس، سهمی داشته باشد؛ هرگاه، صاحب ورقه بخواهد می‌تواند سهام مزبور را در مقابل تسلیم اوراق مشارکت به صاحبان این اوراق منتقل نماید.